مقاله قیام علویان در زمان مامون عباسی

شورش علویان در زمان مامون عباسی

قسمتهایی از متن:

  "عباسیان" با ادعای انتساب به خاندان پیامبر و شعار جلب رضایت و احقاق حقوق از دست رفته آنان قدرت را به دست گرفتند. گروهی از شیعیان پس از دوران سختی كه در زمان امویان پشت سرگذاشته بودند به عباسیان كه با شعار "الرضا من آل محمد" بر سركار آمده بودند، امید بستند.

  بعدها رویگردانی عباسیان از این شعار و تحت فشار و شكنجه قرار گرفتن علویان موجب جدایی این دو جریان شد و قیامها و شورشهای مختلفی در نواحی مختلف در دوران خلفای عباسی به رهبری علویان سازماندهی شد.

  انگیزۀ قیامها

  انگیزۀ اصلی این قیامها در دست گرفتن حكومت و احقاق حقوق از دست رفته علویان و امر به معروف و نهی از منكر در مقابل حكومت ظلم و جور عباسی بوده است. هر چند انگیزه‌های غیرالهی نیز در مواردی دیده می‌شد، اما هدف بیشتر این قیامها و افرادی كه آن را همراهی می‌كردند اهداف اصلاحی بود، به هر حال درگیری بین دو حزب علوی و عباسی در قالب بحثهای كلامی و ادبی آغاز شده و سرانجام به مرحلۀ عمل و میدان جنگ كشیده شد.[1]

 نخستین قیام علویان

   نخستین قیام علوی در روزگار عباسیان در زمان خلافت منصور، قیام "محمد بن عبدالله بن حسن" در سال 145 هـ ق بود كه شیعیانش او را "نفس زكیه" و "المهدی" می‌نامیدند. محمد خلافت را حق خود می‌دانست از این رو با گروهی از یارانش از بیعت با سفاح امتناع كرد. محمد موفق شد حمایت گروه زیادی از مردم مكه و مدینه از جمله فقیهانی چون مالك بن انس را به خود جلب كند. ...

...

تلاش برای كسب قدرت سیاسی

سامانیان نسبت به نام سامان خدات بانی و كد خدای ده سامان در ناحیه بلخ و یا سمرقند،از خاندانهای دهقان ایرانی بودند. با ورود اسلام به آن نواحی در اواخر قرن اول ه.ق مردم به اسلام روی آوردند. در دوره امارت اسد بن القسری بر خراسان، سامان خدات از ترس دشمنانش به مرو گریخت و ازوی درخواست كمك كرد. وی به حمایت از سامان برخاست و با سركوب كردن مخالفان دوباره سامان خدات در بلخ به قدرت رسید. به این سبب سامان خدات به اسلام روی آورد. از ابتدای قرن سوم حكومت برخی از نواحی خراسان و ماوراءالنهر به واسطه همكاری سامانیان با خلفا به آنان واگذار شد. حكومت نصر بن احمد از همان آغاز مورد تاًیید دستگاه خلافت بود، چون خلیفه واثق با الله طی منشوری تمتمی ماوراءالنهر را به وی داد.

ایام حكومت نصر بن احمد با تحولات بسیار مهمی مصادف كه از ظهور صفاریان و سقوط طاهریان ناشی می شد. سقوط طاهریان فرصت مناسبی بود برای استقلال سامانیان در ماوراءالنهر . مهمترین خطری كه بخارا را مواجه می شد، حملات خوارزمیها به آنجا بود كه پس از تسلط به قتل و غارت گسترده ای پرداختند و به علت نداشتن یك رهبر سیاسی و نظامی قدرتمند مجبور شدند كه برای برقراری نظم و امنیت از سامانیان كمك بگیرند. به این طریق موفق شدند تا تسلط نسبتاً ضعیف صفاریان را پایان دهند.

امیر اسماعیل با حمله به مركز حكومت تركان نتایج بسیار زیادی در برداشت. فتح طراز، نوعی آرامش در مرزهای شمالی سامانیان به وجود آورد و همچنین با گرایش امیر طراز و بسیاری از دهقانان آن ناحیه به اسلام و تبدیل كلیسای آنجا به مسجد جامع زمینه نفوذ اسلام در آن ناحیه فراهم كه خود اعتبار معنوی قابل توجهی برای سامانیان داشت. همچنین اسماعیل غنایمی به دست آورد كه می توانست امكانات نظامی او را برای لشكركشیهای بعدی فراهم كند. ...

...