پایان نامه بررسی تاثیر زمان تمرین بر تغییرات برخی ایمونوگلوبولینهای سرم و پاسخ هورمونهای تستوسترون

پایان نامه بررسی تاثیر زمان تمرین بر تغییرات برخی ایمونوگلوبولینهای سرم و پاسخ هورمونهای تستوسترون در 119 صفحه ورد قابل ویرایش 

چكیده:

هدف این پژوهش بررسی تاثیر یک برنامه دوی تداومی فزاینده و نیز زمان تمرین صبح هنگام و عصر هنگام بر تغییرات ایمونوگلوبولینهای سرم شامل IgM,IgG  و  IgA و پاسخ هورمونهای تستوسترون و کورتیزول بوده است. بدین منظور 28 دانشجوی مرد به صورت هدفمند انتخاب و به شکل تصادفی در دو گـــــــروه قرار گرفتند: گــــــروه تمرینی صبح ) 14 = n  ، وزن = 8/9 ± 2/68 کیلوگـــرم ، سن = 16/1± 5/19 سال و زمان تمرین = 30 : 7 دقیقه ) و گروه تمرینی عصر ( 14 = n  ، وزن = 4/8 ± 8/63 کیلوگرم ، سن =   24/1±. 8/19 سال و زمان تمرین ± 30 : 16 دقیقه ) . آزمودنیها به مدت 2 ماه ( 16 جلسه ) تحت یک برنامه دوی تداومی فزاینده با شدت ضربان قلب معین قرار گرفتند . برای اندازه گیری ایمونوگلوبولینهای سرم و هورمونهای کورتیزول و تستوسترون ،  نمونه خونی آزمودنیها 24 ساعت قبل از اولین جلسه تمرینی و 24 ساعت پس از آخرین جلسه تمرین در وضعیت استراحتی جمع آوری شد. بلافاصله پس از هر مرحله خونگیری ( در پیش آزمون و پس آزمون ) ، آزمون 12 دقیقه دویدن – راه رفتن برای تعیین حداکثر اکسیژن مصرفی ، استفاده شد. نتایج تحقیق با استفاده از آنالیز واریانس نشان داد : مقادیر IgG, IgM , IgA  ،   سرم دو گروه در پیش آزمون و پس آزمون تفاوت معنی داری نداشته است. همچنین تفاوتی بین میزان ترشح هورمون تستوسترون در پیش آزمون و پس آزمون دو گروه مشاهده نشد ، در حالی که غلظت هورمون کورتیزول دو گروه در پیش آزمون ( 006/0=P ) و پس آزمون ( 0001/0= P ) تفاوت معنی داری  داشتند . همچنین ، بین پیش آزمون گروه تمرینی صبح و پس آزمون گروه تمرینی عصر نیز تفاوت معنی داری  وجود داشت ( 0001/0 =P ) . نتایج این پژوهش تاثیر پذیری هورمون کورتیزول را از زمان تمرین نشان می دهد که ناشی از چرخه شبانه روزی آن است.

کلید واژه ها : ریتم شبانه روزی ، ایمونوگلوبولین ، تستوسترون ، کورتیزول ، دوی هوازی تداومی .

 فهرست مطالب

عنوان                                                                                                                                        صفحه

فصل اول- طرح پژوهش............................................................................................................... 1

1-1. مقدمه.............................................................................................................................................. 2

1-2. بیان مساله..................................................................................................................................... 10

1-3. ضرورت پژوهش.......................................................................................................................... 14

1-4. هدفهای پژوهش......................................................................................................................... 17

      1-4-1. هدف كلی...................................................................................................................... 17

      1-4-2. هدفهای ویژه................................................................................................................ 17

1-5 . فرضیه های پژوهش................................................................................................................ 18

1-6 . محدودیتهای پژوهش............................................................................................................. 18

      1-6-1. محدودیتهای محقق خواسته................................................................................ 18

      1-6-2. محدودیتهای خارج از كنترل محقق................................................................. 19

1-7. تعریف واژه های عملیاتی........................................................................................................ 19

فصل دوم- مبانی نظری و پیشینه پژوهش...................................................................... 22

2-1. مقدمه.............................................................................................................................................. 23

2-2. مبانی نظری................................................................................................................................... 23

      2-2-1. تعریف دستگاه ایمنی................................................................................................ 23

      2-2-2. نمای كلی دستگاه ایمنی........................................................................................ 24

      2-2-3. وظایف دستگاه ایمنی............................................................................................... 26

      2-2-4. ایمونوگلوبولین و آنتی بادی................................................................................... 27

      2-2-5. تغذیه و دستگاه ایمنی............................................................................................. 28

      2-2-6. تغذیه و پاسخ هورمونهای تستوسترون و كورتیزول................................... 31

      2-2-7. ایمنی ذاتی و اكتسابی.............................................................................................. 33

      2-2-8. انواع ایمنی اكتسابی................................................................................................... 34

      2-2-9. عفونتهای مجاری تنفسی فوقانی......................................................................... 34

      2-2-10. سازوكارهای احتمالی در ایجاد عفونتهای مجاری تنفسی

                 فوقانی ورزشكاران....................................................................................................... 36

      2-2-11. ریتم شبانه روزی.................................................................................................... 36

      2-2-12. سازوكار تنظیم و ترشح هورمون تستوسترون........................................... 37

      2-2-13. آثار فیزیولوژیكی ترشح تستوسترون.............................................................. 39

      2-2-14. سازوكار تنظیم و ترشح هورمون كورتیزول................................................ 40

      2-2-15. آثار فیزیولوژیكی ترشح كورتیزول................................................................... 41

2-3. پیشینه پژوهش........................................................................................................................... 42

      2-3-1. پیشینه پژوهش درباره ایمونوگلوبولینها........................................................... 42

      2-3-2. پاسخ دستگاه ایمنی به تمرینهای كوتاه مدت و شدید............................. 52

      2-3-3. پیشینه پژوهش درباره تستوسترون و كورتیزول......................................... 53

      2-3-4. پاسخ تستوسترون و كورتیزول به تمرینهای مقاومتی و

                كوتاه مدت شدید......................................................................................................... 66

2-4. نتیجه گیری.................................................................................................................................. 69

فصل سوم- روش شناسی پژوهش........................................................................................ 70

3-1. مقدمه.............................................................................................................................................. 71

3-2 . روش پژوهش.............................................................................................................................. 71

3-3. جامعه و نمونه آماری................................................................................................................ 71

      3-3-1. متغیر مستقل............................................................................................................... 72

      3-3-2. متغیرهای وابسته........................................................................................................ 72

3-4. روشهای جمع آوری اطلاعات............................................................................................... 72

      3-4-1. وسایل مورد استفاده برای سنجش متغیرها.................................................. 72

      3-4-2. روش سنجش حداكثر اكسیژن مصرفی........................................................... 73

      3-4-3. روش اجرای پروتكل پژوهش............................................................................... 74

3-5. روش سنجش متغیرهای وابسته.......................................................................................... 75

3-6. روش آماری................................................................................................................................... 76

فصل چهارم- تجزیه و تحلیل یافته ها .............................................................................. 77

4-1. مقدمه.............................................................................................................................................. 78

4-2. تجزیه و تحلیل توصیفی یافته ها........................................................................................ 78

4-3. آزمون فرضیه های پژوهش................................................................................................... 83

      4-3-1. آزمون فرضیه اول....................................................................................................... 83

      4-3-2. آزمون فرضیه دوم...................................................................................................... 84

      4-3-3. آزمون فرضیه سوم..................................................................................................... 86

      4-3-4. آزمون فرضیه چهارم................................................................................................. 87

      4-3-5. آزمون فرضیه پنجم.................................................................................................. 89

فصل پنجم- بحث و بررسی و نتیجه گیری..................................................................... 91

5-1. مقدمه.............................................................................................................................................. 92

5-2. خلاصه............................................................................................................................................. 92

5-3. بحث و نتیجه گیری.................................................................................................................. 94

      5-3-1. بحث و بررسی ایمونوگلوبولینها............................................................................ 96

      5-3-2. بحث و بررسی تستوسترون و كورتیزول.......................................................... 98

5-4. نتیجه گیری.................................................................................................................................. 102

5-5. پیشنهادها....................................................................................................................................... 102

منابع............................................................................................................................................................ 104

پیوستها..................................................................................................................................................... 120

 پرسشنامه همسان كردن گروه ها و مشخصات فردی......................................................... 121

 اطلاعیه تحقیق ورزشی....................................................................................................................... 122

خصوصیات توصیفی گروه آزمودنیهای صبح.............................................................................. 123

خصوصیات توصیفی گروه آزمودنیهای عصر............................................................................... 124

روش اندازه گیری متغیرهای وابسته.............................................................................................. 125

چكیده انگلیسی

صفحه عنوان انگلیسی

فهرست جدولها

عنوان                                                                                                                                             صفحه

جدول 3-1. برنامه تمرینهای دوی تداومی فزاینده آزمودنیها........................................... 75

جدول 4-1. ویژگیهای مورد سنجش آزمودنیهای گروه صبح (14= n) و

               آزمودنیهای گروه عصر (14= n)............................................................................. 79

جدول 4-2. مقایسه Vo₂ max و مسافت دویدن آزمون 12 دقیقه دویدن

               در دو گروه ...................................................................................................................... 80

جدول 4-3. میانگین و انحراف استاندارد متغیرهای وابسته تحقیق در

               دو گروه صبح (14=n) و عصر (14= n).............................................................. 82

جدول 4-4. تحلیل واریانس یك طرفه متغیر IgA................................................................ 83

جدول 4-5. تحلیل واریانس یك طرفه متغیر IgM................................................................ 85

جدول 4-6. تحلیل واریانس یك طرفه متغیر IgG................................................................ 86

جدول 4-7. تحلیل واریانس یك طرفه متغیر كورتیزول سرم........................................... 88

جدول 4-8. نتایج آزمون تعقیبی شفه‌ در مورد متغیر كورتیزول..................................... 88

جدول 4-9. تحلیل واریانس یك طرفه متغیر تستوسترون سرم...................................... 90

فهرست شكلها

عنوان                                                                                                                                                   صفحه

شكل 2-1. سدهای فیزیكی و بیوشیمیایی كه عوامل عفونی با آنها

             روبرو هستند........................................................................................................................ 25

شكل 2-2. ساختمان كلی ایمونوگلوبولین................................................................................. 28

شكل 2-3. مدل J ارتباط بین خطر آسیب مجاری تنفسی فوقانی

             (URTI) و حجم تمرین................................................................................................... 35

شكل 2-4. تغییرات روزانه درجه حرارت، فشار خون سیستولیك و

              ترشح هورمون كورتیزول.............................................................................................. 36

شكل 2-5. میانگین غلظت تستوسترون 18 آزمودنی مرد (59-25 سال)............... 38

نمودار 4-1. تغییرات آزمون دویدن راه رفتن آزمودنیهای صبح وعصر......................... 81

نمودار 4-2. تغییرات حداكثر اكسیژن مصرفی آزمودنیهای صبح و عصر..................... 81

نمودار 4-3. مقادیر IgA سرم آزمودنیهای صبح وعصر در حالت استراحت................ 84

نمودار 4-4. مقادیر IgM سرم آزمودنیهای صبح و عصر در حالت استراحت............. 85

نمودار 4-5. مقادیر IgG سرم آزمودنیهای صبح و عصر در حالت استراحت.............. 87

نمودار 4-6. مقادیر كورتیزول سرم آزمودنیهای صبح وعصر در حالت استراحت..... 89

 نمودار 4-7.مقادیرتستوسترون سرم آزمودنیهای صبح وعصر درحالت استراحت... 90

-1. مقدمه

توجه به ایمونولوژی ورزشی در اثر علاقه و نیاز جامعه به ارتقای سلامتی به وجود آمده است. در حال حاضر پذیرفته شده است كه عدم فعالیت بدنی عامل خطرزای مهمی برای ابتلا به بیماریها است. ظاهراً تمرینهای ورزشی با شدت متوسط و منظم، یك راه كار اساسی برای جلوگیری از برخی بیماریها است. دستگاه ایمنی در برخی بیماریها شدیداً درگیر می‌شود، لذا علاقه به مطالعه پاسخهای ایمنی به فعالیت ورزشی برای شناخت آثار فعالیت ورزشی و نیز جلوگیری از برخی بیماریها است. استرس به عنوان عامل تحریك كننده عملكرد ایمنی شناخته شده است. ممكن است فعالیت ورزشی مدل مناسبی برای مطالعه نحوه سازگاری با استرس باشد، زیرا فعالیت ورزشی به آسانی اندازه گیری شده و به میزان زیادی قابل تكرار است. عقیده بر این است كه دستگاه ایمنی[1] به عنوان ابزاری برای بازشناسی سلولهای خودی از مواد بیگانه و حفظ هموستاز[2] بدن تكامل پیدا كرده است. توانائیهای بدن برای بازشناسی عوامل بی شمار مهاجم و مبارزه با آنها فوق العاده پیچیده است. در واقع، در دستگاه ایمنی، تمام پاسخهای دفاعی بدن بر علیه مولكولهای بیگانه و نوظهور به وقوع می‌پیوندد. بیشتر اجزای دستگاه ایمنی تغییرات ریتمیك دارند (30).

     گلیسون[3] و همكارانش (2006) تغییرات روزانه غلظت IgA بزاقی را نشان دادند. آنها بیشترین غلظت IgA بزاقی را در ساعت هشت صبح مشاهده كردند. بعد از آن غلظت IgA رو به كاهش نهاده و در ساعت 12 ظهر ثابت مانده است (30). دیمترو[4] و همكارانش (2002) نشان دادند كه تفاوت معنی داری در غلظت IgA بزاقی،‌ میزان IgA ترشحی و میزان جریان بزاق در ساعت شش صبح در مقایسه با ساعت 6 عصر وجود دارد (21).

اسمیت و همكارانش (2006) گزارش كرده اند غلظت ایمونوگلوبولینهای موجود در خون ورزشكاران پس از فعالیت ورزشی در حد مقادیر استراحتی ثابت می‌ماند و یا فقط اندكی افزایش می‌یابند (30). پس از دویدن مسافت 18 مایل (8/28 كیلومتر) و 13 مایل (21 كیلومتر) در مقادیر استراحتی تغییری در ایمونوگلوبولینهای دوندگان مرد استقامتی بلافاصله یا حتی پس از گذشت 24 ساعت از فعالیت ورزشی دیده نشده است. همین نتایج در دوچرخه سواران پس از یك جلسه فعالیت ورزشی دوساعته گزارش شده است. از طرف دیگر، تغییرات ناشی از فعالیتهای شدید بدنی می‌تواند تا 24 ساعت ادامه داشته باشد و حتی فعالیت ورزشی سبك نیز می‌تواند باعث تحریك چشمگیر دستگاه ایمنی برای چندین ساعت شود. ورزشكاران را نمی‌توان به آسانی وادار كرد تا از برنامه تمرینی روزانه خود حتی برای یك روز دست بردارند. به همین دلیل، حالت استراحتی واقعی به دست نمی‌آید و در مطالعات بیشتر از مدلهای حیوانی استفاده می‌كنند (104).

ایمنی مخاطی اولین خط دفاعی بدن در مقابل آسیب دستگاه تنفسی فوقانی[5] (URTI) است. غلظت ایمونوگلوبولین بزاقی در پاسخ به دوره های تمرینی شدید تغییر می‌كند (28). با هدف مطالعه تغییرات ایمونوگلوبولینها در افراد ورزشكار، لی نن فرانسیس[6] و همكارانش (2005) تعداد 14 شناگر زبده و 21 فرد فعال و 18 فرد غیرفعال را در یك دوره 30 روزه كنترل كردند. شناگران هفته ای 20 ساعت تمرین می‌كردند، افراد فعال 3 الی 10 ساعت در هفته به فعالیتهای گوناگون ورزشی می‌پرداختند و افراد غیرفعال 1 الی 3 ساعت فعالیت متوسطی را انجام می‌دادند. از افراد شركت كننده مجموعاً 12 بار نمونه بزاق اخذ و IgA ، IgG و IgM بزاقی اندازه گیری شد. شناگران ورزیده در مقایسه با افراد فعال و غیرفعال از غلظت IgA بزاقی بیشتر و تغییرپذیری بیشتری در غلظت IgA نسبت به دو گروه دیگر برخوردار بودند. تغییرپذیری IgA شناگران دوبرابر گروههای فعال و غیرفعال بود. نتیجه نهایی تحقیق نشان داد، شناگران ماهر از غلظتهای IgA و IgM  بزاقی و تغییرپذیری غلظت IgA و IgG بیشتری نسبت به افراد فعال و غیرفعال برخوردارند. تفاوتها در تغییرپذیری پارامترهای ایمنی مخاطی می‌تواند ریشه در متغیرهایی مثل محیط و آثار آب و هوا، تغذیه و عادات غذایی، توالی و تناوبهای حركتی، فشارهای روانی و نیز میزان تفاوت در پاسخ دستگاه ایمنی در افراد و یا ورزشكاران به عنوان سازگاری به تمرین اتفاق افتاده باشد (61).

شواهدی وجود دارد كه نشان می‌دهند بیشتر متغیرهای فیزیولوژیكی و روانی تغییرات دوره ای (24 ساعته) دارند و بسیاری از پاسخهای فیزیولوژیكی فعالیتهای ورزشی، متأثر از زمان و ساعت روز می‌باشند. با وجود این، آثار زمان روز (چرخه شبانه روزی)[7] بر پاسخهای هورمونهای درون ریز و پاسخ دستگاه ایمنی نسبت به تمرین به روشنی مشخص نشده است. مطالعات انجام شده درباره كورتیزول بزاقی (هورمون نقص دستگاه ایمنی) و IgA (اولین خط دفاعی بدن در مقابل آسیب مجاری تنفسی فوقانی) در پاسخ به فعالیت ورزشی، ابهامات فراوانی دارد. بیشتر ابهامات ناشی از زمان نمونه برداری و شدت فعالیت ورزشی است. تاثیر ریتم شبانه روزی بر نقص دستگاه ایمنی می‌تواند به دلیل عوامل مختلفی باشد. برای مثال، فعالیت ورزشی در صبح هنگام، احتمال نقص دستگاه ایمنی را در مقایسه با تمرین عصر افزایش می‌دهد. شواهد موجود نشان می‌دهد ترشح كورتیزول در ابتدای صبح به اوج خود می‌رسد و برعكس مقدار ترشح IgA بزاقی به حداقل خود می‌رسد (21، 82). غدد فوق كلیوی، هورمونهای استروئیدی خود را به میزان یكسان در طول شبانه روز ترشح نمی‌كنند. چرخه شبانه روزی غیرطبیعی هورمونهای فوق كلیوی می‌تواند تاثیر معكوسی بر اعمال حیاتی مثل تولید انرژی و دستگاه ایمنی در بدن داشته باشد (21، 82). افرادی كه حالت رخوت و سستی در بدن خود احساس می‌كنند و در طول شبانه روز خسته به نظر می‌رسند احتمالاً دلیل آن ترشح غیرطبیعی دوره شبانه روزی هورمونهای فوق كلیوی می‌باشد (82). هنگامی‌كه مقادیر كورتیزول افزایش می‌یابد، دستگاه ایمنی كه شامل پاسخ ایمنی غشای مخاطی سرتاسر بدن می‌شود سركوب می‌شود. كورتیزول زیاد، غشای مخاطی بدن را كه شامل IgA ترشحی می‌شود كاهش و سركوب می‌كند (82). IgA ترشحی، دستگاه ایمنی را در مقابل باكتریها، ویروسها، سموم و … محافظت می‌كند. افزایش كورتیزول باعث عفونت و كاهش آن دستگاه ایمنی را به مخاطره می‌اندزاد (21، 28، 68). هنگام خواب نیز مقدار مشخصی كورتیزول نیاز می‌باشد. افزایش كورتیزول هنگام خواب دوره خواب را مختل می‌كند (82). در صورت وقوع هر نوع استرسی، نظم شبانه‌روزی ترشح كورتیزول مختل و غلظت آن در پلاسما تا حد بسیار زیادی افزایش می‌یابد. مهم‌ترین تأثیر كورتیزول كمك به مقاومت بدن در مواقع استرس و ایجاد شرایط مناسب برای ادامه حیات است كه سازوكار دقیق آن هنوز شناخته نشده است (68).

5-1. مقدمه

در فصل چهارم یافته‌های پژوهش به دو شكل توصیفی و استنباطی به بحث گذاشته شدند و هر كجا لازم بوده با ارائه جدولها و نمودارها به تبیین متغیرهای اندازه‌گیری شده پرداخته شده است. در این فصل تغییرات احتمالی ناشی از تمرین اعمال شده بر آزمودنیها و نیز علل آن بررسی می‌شود. همچنین، همخوانی و عدم همخوانی پژوهش  حاضر با یافته‌های پژوهشگران به اختصار ارائه می شود.

5-2. خلاصه

هدف اصلی این پژوهش بررسی تأثیر زمان تمرین (صبح و عصر) بر تغییرات برخی ایمونوگلوبولینهای سرم و پاسخ هورمونهای تستوسترون و كورتیزول در دانشجویان مرد ورزشكار بوده است. بدین منظور پس از انجام مطالعه مقدماتی و همچنین نحوه آشنایی آزمودنیهای شركت كننده درپژوهش تعداد 28 دانشجوی مرد ورزشكار به صورت هدفمند به دو گروه 14 نفری- صبح و عصر- تقسیم شدند.

آزمودنیهای گروه صبح به مدت 2 ماه و هفته ای 2 جلسه تمرینات دوی تداومی فزاینده با شدت ضربان قلب معین تمرینات خود را انجام دادند. آزمودنیهای گروه عصر نیز همان برنامه آزمودنیهای صبح را در ساعت 5 عصر اجرا كردند (فصل سوم را ببینید). آزمون دویدن- راه رفتن 12 دقیقه برای تعیین حداكثر اكسیژن مصرفی آزمودنیها (Vo₂ max)، قبل از اولین جلسه تمرین و بعد از آخرین جلسه تمرین توسط آزمودنیها انجام شد. نمونه‌گیری خون اولیه قبل از اجرای آزمون دویدن- راه‌رفتن در پیش‌آزمون و 24 ساعت بعد از آخرین جلسه تمرین آزمودنیها برای سنجش ایمونوگلوبولینهای IgA، IgG، IgM و پاسخ هورمونهای كورتیزول و تستوسترون گرفته شد. پس از آنالیز نمونه های خونی و آزمون فرضیه‌های پژوهش نتایج نشان داد:

1- تحلیل واریانس یك طرفه میانگین IgA سرم گروه‌ها در مراحل پیش‌آزمون و پس‌آزمون در زمانهای صبح و عصر در چهار مرحله مختلف تفاوت معنی‌داری وجود ندارد (جدول 4-4).

2-   تحلیل واریانس یك طرفه میانگین IgM سرم گروه‌ها در مراحل پیش‌آزمون و پس‌آزمون در زمانهای صبح و عصر در چهار مرحله مختلف، تفاوت معنی‌داری وجود ندارد (جدول 4-5).

3- تحلیل واریانس یك طرفه میانگین IgG سرم گروه‌ها در مراحل پیش‌آزمون و پس‌آزمون در زمانهای صبح و عصر در چهار مرحله مختلف تفاوت معنی داری وجود ندارد (جدول 4-6).

4- تحلیل واریانس یك طرفه میانگین كورتیزول سرم گروه‌ها در مراحل پیش‌آزمون و پس‌آزمون در زمانهای صبح و عصر نشان داد، تفاوت معنی‌داری در متغیر كورتیزول سرم در چهار مرحله وجود دارد. به منظور تعیین اختلاف بین گروه‌ها از آزمون شفه استفاده شد. نتیجه نشان داد اختلاف معنی‌ داری بین كورتیزول سرم پیش آزمون صبح و كورتیزول پیش‌آزمون عصر وجود دارد. به علاوه، تفاوت معنی‌داری بین كورتیزول پیش‌آزمون صبح و كورتیزول پس‌آزمون عصر وجود دارد. همچنین، نتیجه تحلیل نشان داد تفاوت معنی داری بین كورتیزول پس‌آزمون صبح و پس‌آزمون عصر وجود دارد (جدول 4-7).

5-  تحلیل واریانس یك طرفه میانگین گروه‌ها در مراحل پیش‌آزمون و پس‌‌آزمون تستوسترون سرم در زمانهای صبح و عصر بین متغیر تستوسترون در چهار مرحله مختلف، تفاوت معنی داری وجود ندارد (جدول 4-8).

همچنین میانگین اجرا برای متغیر 12 دقیقه دویدن و راه رفتن هنگام پیش ‌آزمون و پس‌آزمون آزمودنیهای صبح و عصر (هر دو گروه)، نشان داد كه تفاوت معنی‌داری بین اجرای این دو مرحله وجود دارد. مقایسه میانگین اجرا برای متغیر حداكثر اكسیژن مصرفی (Vo₂ max)، پیش‌آزمون و پس‌آزمون آزمودنیهای صبح و عصر نشان داد تفاوت معنی‌داری بین اجرای این دو مرحله وجود دارد (جدول 4-2).