پایان نامه اکوتیپ های گیاه موسیر از دیدگاه مولکولی، مورفولوژیکی و فیتوشیمیایی

چکیده

بیش از 139 گونه آلیوم در ایران گزارش شده اند که حدود 30 گونه آن بومی خود ایران هستند. در این میان Allium hirtifolium (موسیر) به لحاظ اینکه تاکنون تحقیقاتی از لحاظ مولکولی و یا مورفولوژیکی بر روی آن انجام نشده و تعداد تحقیقاتی که در مورد این گونه خاص در دنیا انجام گردیده، به لحاظ کمی بسیار اندک می باشد، لذا بر آن شدیم تا با جمع آوری این گیاه از نقاط اصلی رویش آن که عمدتا مناطق مرکزی ایران و خصوصا استان لرستان است، به بررسی ابعاد مولکولی و مورفولوژیکی و فیتوشیمیایی آن بپردازیم. بررسی های ما بر روی این گونه شامل بخش های زیر می باشد:

بخش اول: جمع آوری و نگهداری مواد گیاهی

بخش دوم: بررسی مزرعه ای

بخش سوم: بررسی مولکولی با تکنیک RAPD

بخش چهارم: بررسی فیتوشیمیایی

که در فایل پایان نامه هر بخش تشریح گردیده است.

ذخایر گیاهی هر کشور، مهمترین منابع و ثروتهای آن کشور به حساب آمده و ممالکی که به ارزش واقعی این ذخایر پی برده اند، آنها را حتی از طلا و نفت و سایر منابع زیر زمینی با ارزش تر می دانند.

گونه های مختلف Allium دارای ارزشهای فراوانی از لحاظ غذایی، دارویی و پزشکی هستند و اثرات متعدد دارویی آنها بررسی شده است و از این خواص دارویی از هزاران سال قبل در درمان بیماریهایی مثل دیابت، بیماری های قلبی و التیام سیستم دفاعی و ایمنی بدن، درمان روماتیسم و... استفاده می شده است.

جنس آلیوم متشکل از بیش از 700 گونه است که بیش از 139 گونه آن در ایران گزارش شده است و در حدود 30 گونه آن بومی خود ایران هستند Allim hirtifolium یک گونه قدیمی و بومی ایران است که به عنوان طعم دهنده و چاشنی غذایی استفاده می شده است. در سالهای اخیر استفاده همه جانبه از نشانگرهای مولکولی در تحقیقات Allium مثل، توالی یابی DNA، بررسی سریع انواع سیتوپلاسمها و تشخیص گیاهان هیرید و استفاده وسیع در تهیه نقشه های ژنتیکی رو به افزایش است.

مشهورترین ترکیبات فیتوشیمیایی جنس Allium، ترکیبات گوگردی بوده که شاخص ترین آنها که در غده ها و پیازهای خورد نشده آنها وجود دارد آلیین یا S- آلیل- (+)L- سیستئین سولفوکسید است و به دنبال خورد کردن یا پودر کردن غده ها، تحت اثر آنزیم آلیناز به آلیسین تبدیل می شود. هدف ما در این پایان نامه بررسی تنوع موجود در اکوتیپهای A.hirtifolium موجود در مناطق زیست این گونه در استان لرستان از دیدگاه مولکولی با تکنیک (RAPD)، مورفولوژیکی و فیتوشیمیایی (آلیسین) می باشد و رابطه این نشانگرها با هم و توانایی آنها در تعیین میزان تنوع را مورد بررسی قرار خواهیم داد.

گیاهشناسی Allium hirtifolium

این گونه، یک گونه وحشی و پایاست. دارای پیاز تخم مرغی به قطر 4-5/2 سانتی متر. با پوشش خارجی خاکستری رنگ و متشکل از رشته ها یا الیاف جدا از هم و در حال تخریب است. ساقه گل دهنده، بلند و 120-80 سانتی متر طول داشته و برهنه و بدون برگ می باشد، برگها خطی به اندازه 30-20 سانتیمتر، در پایین نادوانی و گود، دارای پرز سفید یا کرکهای نازک و نرم. گل ها صورتی کم رنگ یا صورتی متمایل به بنفش، مجتمع در چترهای پر گل و محدب، دمگل 6بار بلندتر از گل، گلپوش دارای تقسیمات خطی نرم و سست، تا شده، میله پرچمها کوتاهتر از گل پوش، در پایین پهن و عریض.

این گونه در ایران تحت عنوان موسیر شناخته می شود و غده های خشک شده و یا تازه آن در مقیاس ها کم تا متوسط برای مصارف محلی و یا صادرات به کشورهای حوزه خلیج فارس به کار می روند. غده های این گونه به طور گسترده ای در ترکیبات غذایی مختلفی از قبیل ماست، ترشی، برنج، گوشت، سس ها و سالادها به عنوان چاشنی و طعم دهنده استفاده می شود.

استفاده موسیر در طب سنتی ایران

در طب سنتی ایران، این گونه به عنوان گیاهی شبیه پیاز شناخته شده و استفاده از آن در درمان درد معده، نقرس، ورم مفاصل، ترشح زیاد غدد چربی در روی پوست سر، درمان بیماریهای پوستی و بواسیر توصیه شده است.

از این گیاه همچنین به عنوان داروی تقویت قوای جنسی و همچنین هضم کننده غذا نام برده شده است.

طبیبان ایرانی از قدیم در درمان بیماریهای مختلف از گونه های جنس آلیوم مثل سیر و پیاز و موسیر استفاده می کرده اند و بر استفاده طبی آنها تاکید می کردند. امروزه، نه تنها میلیونها تن سیر و پیاز و دیگر گونه های جنس آلیوم در سراسر جهان تولید می شوند بلکه موضوع تحقیقات وسیعی را به خود اختصاص داده اند. بیش از 2700 مقاله علمی در ارتباط با سیر و پیاز به چاپ رسیده و میلیونها نفر از مردم از پیاز و سیر و گونه های زراعی و وحشی جنس آلیوم به عنوان مکمل غذایی استفاده می کنند.